Zgodnie z art. 64 ust. 2 U.r.p. od odpowiedzialności dyscyplinarnej wyłączone są czyny naruszające przepisy dotyczące porządku i dyscypliny pracy, określone w KP (w ramach tzw. odpowiedzialności porządkowej pracowników). To dyscyplinarny immunitet materialny uniemożliwiający pociągnięcie do odpowiedzialności dyscyplinarnej o charakterze bezwzględnym (nie może być uchylony przez jakikolwiek organ) i niezbywalnym (trwałym i bezterminowym) tzw. immunitet pracowniczy. Choć obowiązuje on od dnia wejścia w życie U.r.p. to pochodzi jednak z czasów, gdy zawód wykonywano wyłączenie w stosunku pracy. Jest więc dość archaiczny i zapomniany (w praktyce najsłabiej rozpoznany i wykorzystywany). Warto jednak rozważyć możliwości jego zastosowania w konkretnej sprawie dyscyplinarnej.
Od strony podmiotowej zakres immunitetu pracowniczego obejmuje radców prawnych, aplikantów radcowskich i prawników zagranicznych wykonujących zawód w ramach stosunku pracy. Poza zakresem niniejszego wpisu pozostaje kwestia czy takie podmiotowe ukształtowanie immunitetu pracowniczego nie narusza jednak równości wobec prawa oraz nie dyskryminuje radców prawnych wykonujących zawód w innych dopuszczalnych jego formach,
Problemów nastręcza natomiast zakres przedmiotowy immunitetu pracowniczego, który jako wyjątek od zasady powinien być wykładany wąsko i ściśle, a nie rozszerzająco. Poniżej zaprezentowano próbę konkretyzacji tego zakresu.
Po pierwsze, zakres immunitetu pracowniczego należy rozumieć wąsko, obejmując nim naruszenia „ustalanego porządku i organizacji pracy”, zaś naruszenia „przepisów BHP i przeciwpożarowych”, o tyle, o ile mają zawiązek z organizacją pracy. Problem polega tu na tym, że w KP (do którego odsyła U.r.p.) zakres przedmiotowy odpowiedzialności porządkowej jest niedookreślony. KP nie wskazuje jasno obowiązków pracowniczych, których naruszenie będzie dotyczyć przepisów o „porządku i dyscyplinie pracy”. W pierwotnym brzmieniu art. 64 ust. 2 U.r.p. wyraźnie odsyłał do przepisów art. 108 -113 KP (tj. całości rozdziału VI KP o odpowiedzialności porządkowej pracowników). W aktualnym brzmieniu odsyła ogólnie do naruszeń przepisów dotyczących „porządku i dyscypliny pracy”, określonych w Kodeksie pracy. Obecnie obowiązujący KP posługuje się w ramach odpowiedzialności porządkowej do powyższym sformułowaniem, ale równie nieostrym wyrażeniem naruszenia „ustalonego porządku i organizacji pracy” oraz „przepisów BHP i przeciwpożarowych” (art. 108 § 1 i § 2 KP). U.r.p. nie rozstrzyga również, czy zakres immunitetu pracowniczego dotyczy aktualnie tylko naruszeń porządku i organizacji pracy, czy także naruszeń przepisów BHP i przeciwpożarowych. Wykładania historyczna wskazuje, że pojęciu „”porządek i dyscyplina pracy” przy kolejnych nowelizacjach art. 108 § 1 KP odpowiada pojęcie „ustalony porządek i organizacja pracy”. Tak spójnych wniosków nie dostarcza jednak wykładnia językowa i systemowa, gdyż „przepisy BHP i przeciwpożarowe” dotyczą również organizacji pracy (por. art. 207 § 2 pkt 1 KP, art. 2071 § 1 pkt 3 KP). Jeżeli zatem przewinienia przeciwko „przepisom BHP i przeciwpożarowym” pozostają w związku z organizacją pracy wejdą w zakres immunitetu pracowniczego.
Po drugie, choć odpowiedzialność porządkowa jest odpowiedzialnością za naruszenie obowiązków pracowniczych, to jednak nie każdy obowiązek pracowniczy jest nią sankcjonowany, ale tylko taki, który jest związany z „naruszeniem porządku i organizacji pracy”. Problem leży w tym jak rozumieć to naruszenie. Jako przewinienie porządkowe pracownika jest ono zamachem na zapewnienie niezakłóconego funkcjonowania zakładu pracy i prawidłowego przebiegu procesu pracy poprzez zawinione uchybienie obowiązkom pracowniczym dotyczącym porządku i organizacji pracy. Wynikają one z przepisów prawa pracy (powszechnie obowiązujących i zakładowych) lub nawet umowy o pracę (w braku regulacji zakładowych). Przedmiot naruszenia obejmuje: porządek w procesie pracy (zapewnienie poprawnego toku pracy) i należyte korzystanie pomieszczeń, stanowisk, narzędzi pracy oraz ład organizacyjny w zakładzie pracy. Powyższa próba skonkretyzowania pojęcia „porządku i organizacji pracy” umożliwia delimitację obowiązków pracowniczych o charakterze porządkowym od innych obowiązków. Te inne obowiązki – nie wyłączające odpowiedzialności dyscyplinarnej – są związane z wykonywaniem pracy (obejmują czynności zawodowe związane z istotą świadczenia przez radcę prawnego pracy określoną jej rodzajem, miejscem i sposobem wykonywania – por. art. 100 § 1 KP) oraz z relacje z pracodawcą i innymi pracownikami (obowiązki związane z współdziałaniem w procesie pracy oraz przestrzeganiem zasad współżycia społecznego – por. art. 100 § 2 pkt 4 i 6 KP). Pozwala także na pewną egzemplifikację przewinień porządkowych tego rodzaju. Możemy do nich zaliczyć w szczególności naruszenia (w tym także niewykonanie polecenia przełożonego z tego zakresu): porządku (np. spóźnianie się, wychodzenie z pracy wcześniej, przebywanie na terenie zakładu pracy w czasie niedozwolonym, niestawienie się do pracy lub opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, naruszenie sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności w pracy) i organizacji pracy (np. naruszenie reguł związanych z obsługą stanowiska pracy, wykonywanie w czasie pracy czynności niezwiązanych z zadaniami wynikającymi ze stosunku pracy, zakłócanie spokoju w miejscu pracy, niewłaściwe zachowanie się w stosunku do przełożonych lub innych współpracowników, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w miejscu pracy).
Po trzecie, w piśmiennictwie przyjmuje się, że odpowiedzialność porządkowa za naruszenie porządku i organizacji pracy wyłącza odpowiedzialność dyscyplinarną w takim zakresie, w jakim odpowiedzialność dyscyplinarna odnosi się do naruszenia obowiązków. W sytuacji, gdy materialnoprawne podstawy odpowiedzialności dyscyplinarnej są szersze i obejmują również uchybienia godności zawodu, sprawca przewinienia porządkowego określonego w art. 64 ust. 2 U.r.p., które jednocześnie będzie zachowaniem uchybiającym godności zawodu poniesie za to odpowiedzialność dyscyplinarną (np. stawienie się na spotkanie służbowe w stanie nietrzeźwości, co stanowi przewinienie porządkowe przeciwko organizacji pracy, nie wyłączy odpowiedzialności dyscyplinarnej, gdyż w przypadku radcy prawnego jest zachowaniem społecznie nieakceptowalnym, aby wykonywał on zawód w stanie, który wyłącza możliwość jego należytego wykonywania tj. uchybieniem godności zawodu).
Stosując immunitet pracowniczy w praktyce warto jednak pamiętać, że jest on ograniczony do przewinień porządkowych polegających na naruszeniu porządku i organizacji pracy lub zachowań z tym związanych, zaś konkretyzacja jego zakresu przedmiotowego następuje w okolicznościach faktycznych danej sprawy.
