Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej w relacjach z kolegami i samorządem.
Cz. 3 – Postępowanie dyscyplinarne.
Obowiązek zadośćuczynienia żądaniu organów dyscyplinarnych składania wyjaśnień w trybie art. 62 ust. 1 i 3 KERP/§ 64 KEA sprowadza się tylko do zareagowania w wyznaczonym terminie na żądanie złożenia wyjaśnień bez przesądzania o ich treści. Obowiązek nie obejmuje złożenia oświadczenia o określonej treści, szczególnie jeżeli treść ta narażałaby wezwanego na odpowiedzialność dyscyplinarną (np. za ujawnienie tajemnicy zawodowej), czy oznaczała samooskarżenie się (wyr. SN z 24.05.2006 r, SDI 5/06; z 29.08.2017 r., SDI 42/17). Żądanie jego wykonania nie może więc naruszać obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej wynikającego z ustawy (więcej na ten temat w wpisie Wizytacja). Nie można w tym trybie żądać składania oświadczeń dowodowych, gdyż dowód z wyjaśnień to sfera postępowania dyscyplinarnego. Obowiązek powyższy jest więc realizowany przed i poza postępowaniem dyscyplinarnym. Obejmowałby więc czynności rzecznika dyscyplinarnego tj. czynności sprawdzające oraz czynności w ramach postępowania ostrzeżeniowego/upominawczego (patrz niżej). Jeśli chodzi o czynności sprawdzające sporne jest czy są one realizowane przez rzecznika w trybie art. 672 pkt 1 U.r.p./art. U.p.a., czy przy odpowiednim stosowaniu art. 307 KPK w zw. z art. 741 pkt 1 U.p.r./art. 95n pkt 1 U.p.a. i Regulaminów rzeczniowskich. Jeżeli uznać je uznać za cześć wstępną (odmianę) dochodzenia sensu largo to będą częścią postępowania dyscyplinarnego. Brak jest jednak ku temu wyraźnej podstawy prawnej w ustawach ustrojowych.
Składanie wyjaśnień, przekazywanie dokumentów lub innych dowodów może mieć miejsce w ramach i w takcie prowadzonych przez organy dyscyplinarne (rzeczników i sądy) postępowań dyscyplinarnych. Radca prawny/adwokat ma tutaj – po wydaniu postanowienia o przedstawieniu zarzutów – status obwinionego. W tym postępowaniu składanie wyjaśnień to prawo, a nie obowiązek radcy prawnego/adwokata (por. art. 175 i 176 KPK w zw. z art. 741 pkt 1 U.p.r./art. 95n pkt 1 U.p.a. oraz § 15 ust. 4 i 9-10 uchwały KRRP w sprawie zasad działania Głównego Rzecznika Dyscyplinarnego, rzeczników dyscyplinarnych, a także ich zastępców oraz trybu i sposobu wyboru zastępców Głównego Rzecznika Dyscyplinarnego i zastępców rzeczników dyscyplinarnych). Nawet jednak, gdy obwiniony zdecyduje się w ramach postępowania dyscyplinarnego na składanie wyjaśnień, przekazywanie dokumentów lub innych dowodów i ujawni tajemnicę zawodową nie popełni przewinienia dyscyplinarnego. Będzie tak wówczas, gdy ujawnienie tajemnicy dokona się w ramach korzystania z prawa do obrony, którego obwiniony nie może być pozbawiony, nawet ze względu na dobro klienta. Oczywiście ujawnienie winno nastąpić tylko w niezębnym dla celów postępowania zakresie.
Inny aspekt obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej w związku z postępowaniem dyscyplinarnym dotyka prawa do prywatności radcy prawnego/adwokata, jeżeli wykonuje on zawód w swoim prywatnym mieszkaniu. Intersujące stanowisko zajął w tej kwestii ETPCz (wyrok z 28 sierpnia 2018 r., skarga nr 25038/13 – Tuheiava p-ko Francji), który uznał, że niedopuszczalna jest skarga adwokata na naruszenie jego prawa do poszanowania życia prywatnego i mieszkania w związku z niezapowiedzianą wizytacją przez dziekana rady adwokackiej jego kancelarii prowadzonej w mieszkaniu prywatnym dla potrzeb postępowania dyscyplinarnego, w trakcie której dziekan zapoznał się z dokumentami rachunkowymi i podatkowymi. W polskich realiach – gdzie wizytacja nie jest jednak częścią postępowania dyscyplinarnego, zaś dziekan pełni funkcję dyscyplinarną w ramach tego postępowania wyłącznie na etapie wykonawczym – mielibyśmy więc raczej procesowo do czynienia ze swoistym przeszukaniem prowadzonym przez organy dyscyplinarne. Trudno jednak uznać, że mają one podstawy w ramach odpowiedniego stosowania KPK do prowadzenia przeszukania prywatnego mieszkania radcy prawnego/adwokata, czy nawet budynków lub innych pomieszczeń, w którym wykonuje on zawód.
Postępowanie przed organami samorządowymi
Po uznaniu przez rzecznika dyscyplinarnego, że spełnione są przesłanki udzielania ostrzeżenia/upomnienia dziekańskiego (środka dyscyplinującego w razie popełnienia przewinienia dyscyplinarnego mniejszej wagi lub innego przewinienia w okolicznościach wskazujących, że w przyszłości przewinienia nie będą popełniane – art. 66 U.r.p./art. 85 U.p.a.) i złożenia wniosku w tym przedmiocie Dziekan Rady OIRP/ORA prowadzi postępowanie ostrzeżeniowe/upominawcze. Dziekan Rady IOIRP/ORA prowadzą także postępowania pojednawcze w związku z: przyjęciem przez radcę prawnego/adwokata pełnomocnictwa w sprawie związanej z wykonywaniem zawodu przeciwko innemu radcy prawnemu/adwokatowi (art. 55 KERP/§37 KEA – choć w przypadku adwokatów obowiązkowe jest tylko zawiadomienie o przyjęciu zastępstwa) lub sporze sądowym pomiędzy radcami prawnymi/adwokatami związanym z wykonywaniem zawodu (art. 56 KERP/§ 36, art. 38-39 KEA). Postępowania powyższe nie stanowią części postępowania dyscyplinarnego.
Wprawdzie w toku postępowania ostrzeżeniowego/upominawczego nie prowadzi się postępowania dowodowego, ale nie stoi jednak na przeszkodzie oparciu decyzji Dziekana nie tylko o akta rzeczniowskie, ale także o własne wyjaśnienie sprawy. W tym celu może on skorzystać z żądania do złożenia przez radcę prawnego/adwokata wyjaśnień w trybie art. 62 ust. 1 i 3 KERP/§ 64 KEA. Złożenie takich wyjaśnień nie może jednak prowadzić do narażenia składającego na odpowiedzialność dyscyplinarną, a w tym w zakresie do ujawnienia tajemnicy zawodowej (co do tej kwestii patrz wyżej).
Przyjęcie przez radcę prawnego/adwokata pełnomocnictwa w sprawie p-ko innemu radcy prawnemu/adwokatowi związanej z wykonywaniem zawodu rodzi obowiązek przyjmującego pełnomocnictwo do zawiadomienia Dziekana Rady OIRP i podjęcia za jego pośrednictwem próby polubownego załatwienia sprawy lub tylko zawiadomienia ORA. Z kolei w razie sporu sądowego między radcami prawnymi/adwokatami obowiązkowe jest zawiadomienie Dziekana Rady OIRP i podjęcie z jego udziałem próby porozumienia/rozwiązanie sporu polubownie lub za pośrednictwem władz adwokatury. Obowiązki powyższe nie uchylają jednak obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej, a zatem treść zawiadomienia i przekazanie innych informacji w związku z próbą porozumienia powinna się ograniczyć tylko co do faktu przyjęcia pełnomocnictwa/zaistnienia sporu oraz podstawowych danych uczestników sprawy, chyba że klient nie wyraził na to zgody (zgodnie z RODO). Dyscyplinarna penalizacja zaniechania ich wykonania ze względu na ochronę tajemnicy zawodowej nie powinna mieć miejsca w przypadku jeżeli istota sporu nie pozwala na jego polubowne rozwiązanie lub stoi temu na przeszkodzie uzasadniony interes klienta (art. 2 U.r.p.; art. 8 KERP i § 39 ust. 2 KEA – por. wyrok SN z 10.04.2014 r., SDI 4/14).
