Rozpoczął się nowy cykl szkoleniowy. Przy tej okazji warto sprawdzić jak wygląda doskonalenie zawodowe w adwokatów/radców prawnych lub innych podobnych zawodów prawniczych w innych państwach UE. Mamy tutaj dwa współistniejące modele:
- obowiązkowy określony normatywnie tj. prawnie i/lub deontologicznie – skonkretyzowany co do przedmiotu i sposobu realizacji (tzw. obowiązek szkoleniowy określający min. godzinowe lub punktowe), realizowany pod nadzorem samorządu zawodowego oraz sankcjonowany odpowiedzialnością dyscyplinarną lub prawną,
- dobrowolny określany jako powinność moralna – nieskonkretyzowany co do przedmiotu i sposobu realizacji oraz niesankcjonowany dyscyplinarnie lub prawnie.
W państwach UE przeważa model obowiązkowy. W przypadku uregulowania w przepisach prawa uprawnień dot. specjalizacji zawodowej – jest to model w tym zakresie wyłączny (Francja, Hiszpania, Niemcy, Portugalia, Słowenia, Włochy). Co więcej, w ostatnich latach (szczególnie w okresie 2019-2022) można zaobserwować trend polegający na odwrocie od modelu powinności na rzecz modelu obowiązku (Niemcy, Austria, Hiszpania i Węgry). Kilka państw stosuje nadal model dobrowolny (Czechy, Grecja, Słowenia, Portugalia).
Ustawodawca niemiecki ustanowił z mocą obowiązującą od 1 sierpnia 2022 r. nowy obowiązek szkolenia zawodowego, a jego konkretyzacji dokonano w § 43f Bundesrechtsanwaltsordnung – („BRAO”). Polega on na odbyciu co najmniej 10 godzin szkolenia dotyczącego istotnych obszarów prawa zawodowego, do określania których upoważniono organ samorządu adwokackiego tj. Satzungsversammlung (§ 59a Abs. 2 Nr. 1 lit. h) BRAO). Specyfikację tych obszarów zawiera § 5a Berufsordung – „BORA”) (tematyka obejmuje: organizację zawodu jako wolnego zawodu i izb adwokackich jako organów samorządu adwokackiego, włączając w to nadzór nad wykonywaniem zawodu i sankcje dyscyplinarne; obowiązki zawodowe – ogólne i podstawowe oraz szczególne; odpowiedzialność zawodową). Obowiązek dotyczy wszystkich adwokatów (także wykonujących zawód w stosunku pracy tzw. Syndikusanwalt, specjalistów tzw. Fachanwalt, a także tych którzy przeszli do adwokatury z innego zawodu prawniczego) oraz prawników zagranicznych – dopuszczonych do wykonywania zawodu po raz pierwszy od 1 sierpnia 2022 r., chyba że wykażą, iż odbyli już takie szkolnie w okresie 7 lat przed dniem dopuszczenia ich do zawodu. Szkolenia mogą prowadzić samorząd adwokacki, stowarzyszenia zawodowe lub inne podmioty zajmujące się szkoleniami dla prawników. Pozostawiono przy tym przepis dotyczący ogólnego obowiązku doskonalenia zawodowego (§ 43a Abs. 8 BRAO – dawny § 43a Abs. 6 BRAO), Niezleżenie od tego od 2015 adwokaci specjaliści (Fachanwalts) mają obowiązek szkolenia zawodowego w obszarze swojej specjalizacji poprzez udział w szczególności w szkoleniach, publikowaniu, wykładaniu – w wymiarze co najmniej 15 godzin w każdym roku kalendarzowym ( w tym maksymalnie 5 godzin samokształcenia) (§ 15 Fachanwaltsordnug – „FAO”). Muszą także uwodnić izbie adwokackiej odbycie tego szkolenia.
Z mocą obowiązującą od 1 lipca 2021 r., adwokatura austriacka zreformowała swoje wytyczne o wykonywaniu zawodu adwokata (Beschluss der Vertreterversammlung des Österreichischen Rechtsanwaltskammertages vom 24.06.2021Richtlinien für die Ausübung des Rechtsanwaltsberufes (RL-BA 2015). W artykule 54 RL-BA skonkretyzowano ogólny wynikający z § 10 ust. 6 Rechtsanwaltsordung – „RAO”) obowiązek doskonalenia zawodowego adwokatów. Obowiązek szkoleniowy obejmuje zaliczenie 36 godzin szkoleniowych w ciągu okresu trzech lat kalendarzowych. Jego realizacja polega na braniu udziału w odpowiednich szkoleniach zawodowych, także przez samodoskonalenie, które może trwać maksymalnie nie więcej niż 50% tego czasu. Na wniosek Izby Adwokackiej adwokat, aby to udowodnić realizację tego obowiązku ma przedstawić niezbędne dowody lub inne konieczne wyjaśnienia. Nie ma obowiązku ich przedstawiania bez wniosku Izby.
W Hiszpanii nowelizacją Estatuto General de la Abogacía Española z dnia 2 marca 2021 r. wprowadzono po raz pierwszy obowiązek obowiązek ustawicznego doskonalenia zawodowego („art. 64. Formación Continuada”) i specjalistycznego (dla adwokatów posiadających uprawnienia specjalisty) („Art. 65. Formación Espezializada”). Jest on realizowany przez izby adwokackie za pomocą szkół praktyki prawniczej oraz akredytowanych przez izby innych podmiotów publicznych lub prywatnych, szczególnie wyższych uczelni. Obowiązek jest skonkretyzowany w prawie wewnętrznym adwokatury. Przypadek Hiszpanii jest szczególnie interesujący, gdyż do niedawna prawo zawodowe było tu uważane za najbardziej liberalne w Europie
Wreszcie w ramach reformy prawa o adwokaturze na Węgrzech z mocą obowiązującą od 1 stycznia 2019 r. szczegółowo uregulowano w regulaminie Węgierskiej Izby Adwokackiej w sprawie obowiązku kształcenia ustawicznego osób wykonujących zawody prawnicze (18/2018. (XI.26.) MÜK szabályzat az ügyvédi tevékenységet folytatók továbbképzési kötelezettségéről – z późn.zm.) obowiązki w zakresie obowiązkowego doskonalenia zawodowego. Koncepcja węgierska oparta jest na systemie punktowym realizowanym w cyklu pięcioletnim. Kto nie zrealizuje tego obowiązku może stracić uprawnienia do wykonywania zawodu.
Należy zauważyć, że jeszcze do niedawna doskonalenie zawodowe w ww. państwach nie było obowiązkowe. Wprowadzenie nowego modelu uzasadniono potrzebą zwiększenia ochrony odbiorców usług prawniczych (przede wszystkim konsumentów), polepszeniem ich jakości oraz zapewnieniem rzetelnego wymiaru sprawiedliwości. Analiza danych ilościowych i jakościowych w zakresie skarg klientów oraz odpowiedzialności prawników za błędy w sztuce zawodowej wykazała również, że obowiązkowe szkolenia są niezbędne dla zapewnienia należytego wykonywania zawodu.
