Niedopuszczalność sporządzania i podpisywania kasacji przez radcę prawnego/adwokata jako pełnomocnika procesowego nieprokuratorskiego oskarżyciela publicznego
W postępowaniu karnym wprowadzono wymóg sporządzenia i podpisania kasacji przez adwokata/radcę prawnego (tzw. przymus adwokacko-radcowski – art. 526 § 2 KPK), co dotyczy także postępowania karno-skarbowego. Powyższy wymóg formalny nie dotyczy prokuratora lub Prokuratora Generalnego, a także takich nieprokuratorskich oskarżycieli publicznych jak Rzecznik Praw Obywatelskich lub Rzecznik Praw Dziecka (art. 526 § 2 KPK w zw. z art. 521 § 1 i 2 KPK). Rolę nieprokuratorskiego oskarżyciela publicznego na etapie kasacji w sprawach o określone przestępstwa i w zakresie swego działania mogą pełnić jeszcze inne organy państwowe (art. 45 § KPK):
- naczelnik urzędu skarbowego, naczelnik urzędu celno-skarbowego, Szef Krajowej Administracji Skarbowej (tzw. finansowy organ postępowania przygotowawczego) – w sprawach o określone przestępstwa skarbowe,
- strażnicy leśni (Służba Leśna), strażnicy Państwowej Straży Łowieckiej – w sprawach o przestępstwa jeżeli jego przedmiotem jest drzewo lub drewno pochodzące z lasów stanowiących własność Skarbu Państwa/zwierzyna.
Powstaje pytanie czy ww. funkcjonariusze organów podatkowych, Służby Leśnej i Straży Rybackiej jako nieprokuratorscy oskarżyciele publiczni są zobowiązani do stosowania przymusu adwokacko-radcowskiego przy sporządzaniu i podpisywaniu kasacji ?
W postanowieniu z dnia 10 stycznia 2019 r. III KK 548/17 Sąd Najwyższy dokonał w tym zakresie wykładni art. 526 § 2 KPK i doszedł do wniosku, że jeśli kasacja pochodzi od finansowego organu postępowania przygotowawczego wykonującego uprawniania oskarżyciela publicznego (prokuratora), to nie może być sporządzona i podpisana przez pełnomocnika będącego adwokatem albo radcą prawnym. W ocenie SN sporządzenie i podpisanie takiej kasacji przez adwokata/radcę prawnego jest więc niedopuszczalne, gdyż ww. organ ma uprawnienia prokuratora (art. 121 § 1 KKS i art. 122 § 1 pkt 1 KKS). Adwokat/radca prawny powinien więc w interesie ww. organu odmówić wykonania tych czynności (art. 28 ust. U.p.a./art. 22 ust. 1 U.r.p.). W tym kontekście przez:
- „sporządzenie kasacji” należy rozumieć przygotowanie i napisanie kasacji (w tym także wniesienie wkładu intelektualnego w jej treść) na każdym jej etapie, w szczególności na etapie jej tworzenia, pisania i redagowania, weryfikowania, nadzorowania lub innej kontroli. Wymogu tego nie spełnia więc podpisanie tekstu kasacji, który sporządził i wniósł do sądu adwokat/radca prawny, ani też wyrażona w odrębnym piśmie akceptacja takiej kasacji (por. postanowienia SN z: 20 października 1998 r., II KZ 109/98; z 9 marca 2021 r. II DK 7/21/r).
- „podpisanie kasacji” należy rozumieć, że powinna ją podpisać osoba upoważniona do działania w imieniu organu.
Tezy omawianego postanowienia nie można jednak odnieść do innych ww. nieprokuratorskich oskarżycieli publicznych. Mimo, że pełnią rolę oskarżycieli to nie przysługują im uprawnienia prokuratora, a zatem muszą skorzystać z adwokata/radcy prawnego przy sporządzaniu i wnoszeniu kasacji w postępowaniu karno-skarbowym.
